Arisaid

Faktem jest, że mimo iż posiadamy wiele opisów ubioru kobiet, jedynie informacje na temat wierzchnich okryć są wystarczająco szczegółowe by móc je odtworzyć. W późnych latach XVI wieku, kobiety szkockich górali podlegały wielu rygorystycznym zwyczajom i dekretom. Dla przykładu prawnie było zabronione noszenie wszelkiego rodzaju jedwabiu oraz noszenie okryć głowy. W drugim przypadku kobieta mogła zostać okrzyknięta ladacznicą (co wiązało się z wieloma niemiłymi przywarami). Już od 1580 roku zabronione było noszenie pledu poza domem (pod karą 40 szylingów), w przeciwnym razie kobieta mogła zostać uznana za rozwiązłą i podejrzaną. Nie jest do końca jasne dlaczego noszenie pledu było wiązane z byciem nierządnicą.

W Glasgow w 1604r, "wielkie oburzenie w Kirk wzbudziła wieść o kobiecie, która podczas kazania siedząc z głową okrytą pledem, spała. Od tego czasu wydano dekret zakazujący siedzenie z głową okrytą pledem podczas kazania." Podobne dekrety wydano kolejno w 1621, 1624, 1642 i 1643 roku. Jak widać, kazania musiały być niezbyt emocjonującą formą spędzania czasu.

Wspomniany wyżej kobiecy pled był zwany arisaid, najprawdopodobniej nazwa pochodzi od wyrazu w Gaelic ársa. Zasadniczo był to sięgający pięt płaszcz. Zazwyczaj był zrobiony z niefarbowanej wełny z kilkoma jaśniejszymi liniami lub cętkami. Był spinany na piersi metalową broszą i w pasie skórzanym pasem. W uproszczeniu była to kobieca wersja "beltedplaid". Pod koniec XVII wieku, Martin Martin napisał "... nazwany Arisad, jest białym pledem, z niewielkimi czarnymi i czerwonymi plamkami. Sięgał od szyi do pięt, był związany przed piersiami srebrną lub mosiężną klamrą - zależnie od zamożności osoby. Pled był zawinięty dookoła osoby i związany pasem poniżej piersi. Pas ów składał się ze łączonych ze sobą na przemian skórzanych pasów i srebrnych kółek (na wzór łańcucha)."

Wyjątkowo udana ilustracja przedstawiająca Arisaid autorstwa McIan'a z książki "The Clans of the Scottish Highlands"

William Sachceverell napisał w 1688 roku: "Standardowym ubiorem dla obojga płci jest pled. Kobiecy jest jednak znamienitszy, kolory są bardziej żywe a kwadraty dużo większe niż w stroju męskim. Przywołuje w mej pamięci starożytnych piktów - ubiór taki służył im za płaszcz, zakrywał zarówno głowę jak i tułów."

W 1754r Edward Burt opisał kobiety w Inverness w swoich "Listach Dżentelmena z Północnej Szkocji" (tak naprawdę jest to bardziej środkowa Szkocja - przyp. Sauron): "Pled jest domowym strojem pań w Inverness oraz dystyngowanych kobiet, które układają go w bardzo zwiewny sposób, tak że staje się welonem. Jestem prawie pewien, że nigdy nie widziałeś czegoś takiego w Anglii. Napiszę więc kilka słów by ci go przybliżyć.

Dokładnie upięty Arisaid. Doskonale widać sposób zakładania i ułożenie materiału

Jest zrobiony z jedwabiu lub wyśmienitej wełny, urozmaicony (ang. chequered, co oznacza również kraciasty - przyp. Sauron) różnymi żywymi kolorami, 180 (2 yardy=182.88cm) cm szerokości i 270 cm długości. Jest noszony przez głowę, może zakrywać twarz lub nie - zależnie od zachcianki noszącego lub okazji. Z tyłu opada do talii, w rogu po jednej stronie sięga kostki a po drugiej zwisa zwinięty na przeciwym ramieniu."

"Pospolite dziewczęta nie noszą na głowach nic, aż do zamążpójścia lub urodzenia dziecka. Wyjątek stanowi czasami czerwona lub niebieska zgrzebna wstążka, z której są bardzo dumne. Często jednak ich włosy zwisają na czoło, jak u dzikiego źrebaka."

"Jeśli nosiły rajstopy (z delikatnego materiału np. jedwab, czesana wełna - przyp. Sauron), co zdarzało się niezwykle rzadko, układały je od kostki do łydki w ściśle przylegające fałdy, tworzące swoisty cylinder. Miało to sprawić, iż ich nogi wyglądały na bardziej przylegające do siebie. Wydaje mi się, że widziałem już coś podobnego wśród biednych niemieckich uchodźców i mauretańczyków w Londynie."

Alexander Carmichael's w Carmina Gadelica opisuje nakrycie głowy szkockiej góralki w następujący sposób: "Czepiec lub kornet (gaelic 'am breid') to kwadratowe płótno uformowane w czapkę i noszone przez kobietę od dnia jej zamążpójścia. Był to znak kobiety zamężnej, tak jak siatka na włosy (Gaelic 'stiom', ang. 'snood') była symbolem panieństwa. Materiał z którego wykonywano nakrycia głowy był śnieżno biały i bardzo wykwintny. Kwadrat był składany tak by powstały trzy końce symbolizujące trójce (symbol magiczny - przyp. Sauron), pod której opieką młoda kobieta miała przebywać. Od tego właśnie jego nazwa w Gaelic brzmi 'currachd tri-chearnach' - czapka o trzech rogach. Czepiec był przytwierdzany do włosów za pomocą jedwabnych wstążek lub zapinek ze srebra lub złota. Uważa się, iż jest to bardzo twarzowa i szykowna ozdoba głowy."

Bibliografia